Život sa celijakijom: Mitovi i istine o bolesti 21. veka

Netolerancija na gluten iz pšenice, raži i ječma najčešće se otkriva kod dece iako pogađa sve uzraste, jedina terapija je poseban režim ishrane, ali to ne znači da se oboleli hrane gore, naprotiv, njihov jelovnik je, u suštini, mnogo zdraviji

Jedna od najčešćih hroničnih gastroenteroloških bolesti - celijakija, oboljenje je koje se javlja u svim životnim dobima, a najčešće se otkriva kod dece. Reč je urođenoj ili stečenoj netolerancija na gluten iz pšenice, raži i ječma. Današnje znanje o tom problemu je, nažalost, i dalje nedovoljno, i često prođe i po 11 godina pre nego što se on otkrije kod neke osobe, odnosno, na jedan dijagnostikovan dolazi sedam neprepoznatih slučajeva. Učestalost oboljenja je od 1:100 do 1:200, i po toj proceni oko 70.000 stanovnika u Srbiji može biti intolerantno na gluten.

Ne postoje dva obolela sa istim simptomima pa ovo oboljenje nazivaju i “bolest sa sto lica”, a lekari prepoznaju tipičnu, atipičnu i “tihu” celijakiju. Tipičnu prate nadutost stomaka, hronične dijareje, povraćanje, nedostatak apetita, gubitak telesne mase, zaostajanje u rastu i razvoju, malodušnost, dok su simptomi netipične uporna anemija, zadebljanja kože na laktovima, bolovi u stomaku, oštećenje jetre, nerazvijenost zubne gleđi, nizak rast, kašnjenje puberteta, sterilitet, impotencija, upala srčane maramice, kao i razna oboljenja srčanog mišića. Često se mogu javiti i mlitavost tela, letargija, razdražljivost, a u starijem dobu i maligne bolesti. “Tihi” oblik bolesti je potpuno asimptomatski i otkriva se biopsijom sluzokože tankog creva, za čim se poseže kod osoba čiji članovi porodice imaju problema sa celijakijom jer je reč o genetski naslednom oboljenju.

Gluten iz pšenice, raži i ječma poput turpije oštećuje resice koje se nalaze u sluzokoži tankog creva, čiji je zadatak da apsorbuju hranljive materije. Usled nadraženosti, organizam stvara zaštitni sloj sluzi koji čini još težim prolaz hranljivih materija kroz crevni zid, a kad se on ošteti, postaje propustljiv i za veće molekule od normalnih, pa delimično svarene belančevine i bakterijski toksini ulaze u krvotok i izazivaju alergiju i slabljenje imunog sistema. Sluz koju stvara gluten, osim u tankom crevu, može da završi i u glavi, zbog čega oboleli postaju preosetljivi, eksplozivni, a moguće su i pojave epilepsije i drugih metalnih bolesti.

Osnovu terapije ovog poremećaja čini bezglutenska dijeta, odnosno, ukoliko se striktno pridržavaju određenog režima ishrane, oboleli od celijakije su potpuno zdravi - u protivnom, oni su izloženi raznim, često ozbiljnim bolestima.

Osim u pšenici, raži i ječmu, gluten može da se nađe i u suhomesnatim proizvodima (gotova jela, viršle, kobasice, mesni naresci, paštete, salame, šunke), ćevapima, pljeskavicama, kandiranom i sušenom voću, voćnim jogurtima i sirupima, pudinzima, sladoledu, pa čak i u bombonama, čokoladama i slično.

Patrik Holford, britanski nutricionista, pisac i osnivač Instituta optimalne ishrane u Londonu, poznat i kao ekspert za ishranu obolelih od celijakije, preporučuje semenke susama, suncokreta i bundeve sa vitaminom biotinom, koji zajedno sa B6, cinkom i magnezijumom pomažu organizmu da pravilno iskoristi masne kiseline. Na spisku sigurnih namirnica su i pirinač, proso, heljda, amarant, tef, kinoa, tapioka, krompir, mahunarke, kesten, mleko i mlečni proizvodi, meso, riba, jaja, biljna ulja, voće i povrće.